Sen to proces biologiczny, od którego zależy funkcjonowanie niemal każdego układu w naszym organizmie. Kiedy rytm dobowy ulega rozregulowaniu, to skutki odczuwa nie tylko koncentracja, ale też układ odpornościowy, krążeniowy i trawienny. Zaburzenia snu są coraz powszechniejsze, ale ich wpływ na zdrowie często bywa bagatelizowany.
Czym jest rytm dobowy i dlaczego jego zaburzenia są tak niebezpieczne?
Rytm dobowy to wewnętrzny zegar biologiczny, który reguluje pracę organizmu w cyklu 24-godzinnym. Sterowany przez jądro nadskrzyżowaniowe w mózgu i synchronizowany ze światłem dziennym, wpływa m.in. na temperaturę ciała, wydzielanie hormonów, metabolizm i ciśnienie krwi.
Kiedy zegar ten zostaje zaburzony np. przez nieregularne godziny snu, ekspozycję na sztuczne światło lub zmiany stref czasowych organizm traci punkt odniesienia. Efektem mogą być nie tylko problemy z zasypianiem, ale też spadki odporności, nadciśnienie, przybieranie na wadze i zwiększone ryzyko depresji.
Rozregulowany sen a zdrowie psychiczne
Zaburzenia snu to nie tylko problem „zmęczenia”, to jeden z pierwszych objawów problemów ze zdrowiem psychicznym. U osób z przewlekle zaburzonym rytmem snu obserwuje się większą podatność na lęk, drażliwość, obniżony nastrój i zaburzenia poznawcze. Brak odpowiedniej długości i głębokości snu prowadzi do spadku produkcji serotoniny i dopaminy, czyli neuroprzekaźników odpowiedzialnych za dobre samopoczucie.
Ponadto niedobór snu utrudnia regenerację neuronów i zwiększa podatność na stres. Utrzymujące się zaburzenia mogą nasilać objawy depresji lub ją wywoływać. Leczenie farmakologiczne bez jednoczesnego uporządkowania rytmu dobowego często okazuje się nieskuteczne, dlatego tak ważna jest higiena snu jako część terapii.
Codzienne nawyki, które resetują biologiczny zegar
Choć farmakologia może pomóc w trudniejszych przypadkach, podstawą leczenia zaburzeń rytmu dobowego są codzienne nawyki. Kluczowe znaczenie ma ekspozycja na naturalne światło w ciągu dnia i unikanie sztucznego światła (szczególnie niebieskiego z ekranów) wieczorem. Regularne pory snu i pobudek, ograniczenie kofeiny po południu, aktywność fizyczna i odpowiednia dieta wspierają produkcję melatoniny - hormonu snu.
Coraz więcej specjalistów zaleca tzw. terapię światłem oraz stosowanie aplikacji do monitorowania cyklu snu. W przypadkach chronicznych warto rozważyć konsultację z neurologiem. Przywrócenie rytmu dobowego nie następuje z dnia na dzień, ale jego stabilizacja to jeden z najskuteczniejszych kroków w stronę długoterminowego zdrowia.
zdrowie